Mỗi Vanguard Space Marine là một Primaris Space Marine, bởi binh chủng này không xuất hiện trước Indomitus Crusade mà do Primarch Roboute Guilliman triển khai về sau này, với mục đích thực hiện các hoạt động trinh sát, xâm nhập, phá hoại và ám sát trong lòng địch một cách hiệu quả hơn.
Cái tên Vanguard Space Marine (sau đây gọi tắt là các Vanguard) không dùng để chỉ một cá thể nào, mà là để gọi nhiều đội nhóm nhất định đang làm nhiệm vụ ở tiền tuyến. Thành viên của Vanguard Space Marine được tuyển chọn kỹ càng, tất cả họ đều là những kẻ tàn nhẫn và sẵn sàng hy sinh.

Vanguard có nghĩa là quân tiên phong, nhiệm vụ chính của họ và thu thập thông tin tình báo, do thám địch, đánh bom, bắn tỉa và ám sát khi có thể. Thường thì tất cả các Primaris Space Marine đều được đào tạo qua chiến thuật của Vanguard, mặc dù không phải ai trong số họ cũng có thể được chọn vào đơn vị này.
Cần phân biệt hoạt động xâm nhập và ám sát của các Vanguard với Officio Assassinorum, trong khi những sát thủ của tổ chức Temple Assassins thường hoạt động đơn lẻ và không có sự hỗ trợ, đơn vị Vanguard sẽ tác chiến ở cấp độ chiến lược với tất cả khí tài và sự hỗ trợ có thể của đồng đội.
Được hình thành bởi tham vọng của Guilliman
Xuất phát từ một ý tưởng táo bạo, Vanguard Space Marine ra đời khi vị Primarch muốn tìm ra cách để thọc sâu vào tận những thế giới đang bị Chaos hoặc Xenos chiếm giữ, nhằm làm suy yếu và vô hiệu hóa chúng trước khi quân chủ lực của Space Marine đổ bộ lên đó để chinh phạt.
Indomitus Crusade là cuộc viễn chinh nhằm đánh bật Chaos và giành lại các thế giới cho nhân loại, đơn vị Vanguard giữ vai trò thiết yếu trong sứ mệnh này, họ luôn chủ động, luôn đánh phủ đầu, đeo bám và ám ảnh kẻ địch nhiều tháng liền, gây ra đủ thứ thiệt hại cho chúng.

Vanguard Space Marine hoạt động hiệu quả tới mức Guilliman đã rất hài lòng, ông chuẩn hoá họ vào Codex, quy định đơn vị này sẽ thuộc Đại đội 10 (10th Company), chỉ huy đại đội Vanguard được gọi là Master of Reconnaissance (Bậc thầy Trinh sát) có trách nhiệm duy trì và điều động 100 Vanguard Space Marine tinh nhuệ sẵn sàng tác chiến cho Chapter mình hoặc cho bất kỳ Chapter anh em nào khác.
Cần lưu ý là Vanguard Space Marine hoạt động theo Codex và được quy định phải hỗ trợ cả những Chapter không tuân thủ Codex. Ví dụ như các đơn vị Vanguard của Ultramarines vẫn sẽ phải đi tiên phong cho Space Wolves và Black Templars. Tức kể từ Indomitus Crusade trở đi không có Chapter nào phải chiến đấu mà không có Vanguard đi trước hỗ trợ, nếu họ cần.
Lấy độc trị độc, mượn hỗn loạn trị lũ Chaos
Điều hay ho nhất mà các Vanguard làm được là họ dùng sự hỗn loạn và nỗi sợ – thứ vốn là sức mạnh của các quân đoàn Chaos, để chống lại bọn chúng. Có rất nhiều ví dụ để nói về những chiến công tài tình của Vanguard Space Marine, đơn cử có thể kể vài tình huống như sau.
Trong trận Battle of Eight Pillars ở hành tinh Braxar Tertia, nơi bị chiếm giữ bởi warband của Khorne là Fleshreavers do Chaos Lord Ul Ghresk cầm đầu, các Vanguard đã làm nên chuyện. Ul Ghresk đang ngạo nghễ thì bị một loạt đạn bắn tỉa hạ gục, đám Fleshreavers liền rơi vào hỗn loạn tự chém giết nhau.

Lúc đó, một loạt các vụ nổ do bom hẹn giờ khiến trạm không gian phía trên Braxar Tertia rơi xuống đúng vị trí của Fleshreavers, giết chết toàn bộ. Cả một Chaos warband bay màu mà không hề thấy được mặt mũi của những kẻ đã tiêu diệt chúng. Đây là một chiến công điển hình của đơn vị Vanguard.
Một ví dụ khác, tại Forge World Drianturn, một thế giới do bè lũ dị giáo nắm giữ, Chaos Titan Degradator bị nhấn chìm trong nhiên liệu promethium cháy rực khi một loạt đập ngăn bể nhiên liệu bị trục trặc một cách bí ẩn. Trên khắp những vùng không gian mà Chaos chiếm giữ, vô số hành động phá hoại bí ẩn tương tự được Vanguard thực hiện.
Chiến thuật, trang bị và tổ chức tinh gọn, hiệu quả
Vanguard Space Marine là một đơn vị lấy tấn công để phòng thủ, kẻ thù sẽ phải đối mặt với mối đe dọa tiềm ẩn đã ám ảnh họ trong nhiều tháng liền. Bởi Guilliman nhận ra rằng Imperium không thể mãi bị động khi đối mặt với lũ Chaos, họ phải tuốt gươm và súng phải lên nòng, mang chiến tranh tới cho bè lũ xâm lược trước cả khi chúng nhận ra. Trong những năm sau đó, Vanguard Space Marine đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ Imperium.
Trong bối cảnh những cơn bão Warp dữ dội bao phủ gần một nửa thiên hà, phủ lên Imperium một bức màn bóng tối và sợ hãi, các lực lượng trinh sát và đặc nhiệm như Vanguard đã chứng tỏ sự thiết yếu đối với Adeptus Astartes. Lực lượng Vanguard tiến sâu vào những vùng đất nguy hiểm nhất của thiên hà, dọn đường cho các cuộc thập tự chinh nhằm truy tìm và trả thù, tấn công lực lượng của các Vị thần Hỗn mang ở bất cứ nơi nào chúng được tìm thấy.
Một đơn vị Vanguard tiêu chuẩn sẽ gồm nhiều Squad, tiêu biểu như Infiltrator – các chuyên gia xâm nhập và phá hoại, họ mang những bộ phá sóng Omni Scrambler nhằm cắt đứt liên lạc của đối phương, gây nhiễu các phương thức giao tiếp của kẻ địch ở một phổ sóng có biên độ rất rộng. Ngoài ra Infiltrator còn trang bị lựu đạn khói, Bolter Carbine, với nhiệm vụ chủ yếu là phân chia, đánh lạc hướng và cô lập kẻ thù.

Thành phần không thể thiếu trong số các Vanguard là những đội Eliminator thầm lặng – bậc thầy bắn tỉa với những khẩu Mark III Shrike Pattern nòng dài, hãm thanh, trang bị ống ngắm quang học và hệ thống quét Auspex tiên tiến có thể nhìn xuyên vật cản đến vài mét. Họ được trang bị nhiều loại đạn khác nhau đủ để đảm bảo rằng không mục tiêu nào có thể thoát khỏi ống ngắm của mình, kể cả những Chaos Lord cũng táng mạng dưới súng của Eliminator.
Giữ vai trò hỗ trợ là các Squad như Suppressor – cung cấp hỏa lực hạng nặng nhưng rất cơ động, mỗi thành viên Suppressor được trang bị jet-pack và một khẩu Accelerator Autocannon, khiến họ nhanh và bắn rát ngang một cỗ xe tăng cỡ nhỏ của Imperium. Nhiệm vụ chính của Suppressor là xử lý những khí tài và phương tiện của đối thủ, đồng thời phô diễn hỏa lực áp đảo khi cần.
Đáng sợ nhất trong một đơn vị Vanguard có thể kể đến các đội Reiver, những kẻ điên cuồng với tốc độ cao nhờ bộ giáp cơ động nhẹ nhàng Mark X Phobos, jump-pack và vũ khí cận chiến, họ mang mặt nạ sọ người Vox-caster phát ra âm thanh chói tai khiến đối thủ hoảng loạn và kinh sợ. Các Reiver xông thẳng vào căn cứ đối phương, chém giết, ám sát, cắt cổ các mục tiêu quan trọng, rồi bất thình lình biến mất vào bóng tối.

Trang bị của Vanguard ngoài một số thứ đặc trưng đã nêu ở trên, thì họ có thể dùng bất kỳ thứ gì mà một Primaris Space Marine có thể dùng, ngoài ra còn được trang bị bộ giáp chiến thuật Invictor được thiết kế bằng vật liệu giảm âm, cho phép bộ đồ chiến đấu tân tiến này di chuyển với tốc độ lớn trong khi tiếng ồn phát ra tối thiểu, để hỗ trợ các anh em phi công Vanguard phục kích kẻ thù.