Chuyện con mèo của H. P. Lovecraft
H. P. Lovecraft là nhà văn viết truyện kinh dị với phong cách độc đáo, là người khởi xướng cho thể loại “cosmic horror” mà thế hệ nhà văn đời sau như Stephen King rất say mê. Cũng như nhiều nhà văn, họa sĩ hay người làm nghệ thuật nói chung, ông có tình yêu mèo đắm đuối, mặc dù cả đời ông chưa từng được nuôi một chú mèo của riêng mình.
Tình yêu này xuất phát từ ấu thơ sống chung với gia đình và nhà ông có nuôi một con mèo đen. Đây là một điểm đáng yêu, thế nhưng có chỗ đáng ngại khiến không mấy ai muốn nhắc đến con mèo nhà Lovecraft, thậm chí còn khiến bản thân ông bị chỉ trích mạnh mẽ, nhẹ hơn là chế meme.
Chuyện là khi Lovecraft 9 tuổi, gia đình ông nhận nuôi một con mèo đực màu đen và đặt tên nó là… a hem… N**ger-Man. Không có ghi chép nào ghi nhận việc ai đặt tên con mèo hoặc bất cứ người lớn trong nhà ông nghĩ gì về cái tên, họ ủng hộ hay chống lại điều gì. Chúng ta chỉ biết chắc một điều là H. P. Lovecraft rất yêu con mèo ấy. Đến tận cuối đời, trong một số bức thư ông viết, vẫn nhắc lại những hồi ức tốt đẹp về con mèo.
“Nó đúng là cậu chàng của tôi! Tôi đã chứng kiến nó lớn lên từ một cục bông đen bé tẹo vừa một bàn tay, cho đến khi trở thành sinh vật tuyệt diệu, hiểu chuyện nhất trần đời. Nó hay trò chuyện bằng một ngôn ngữ chân thật với nhiều ngữ điệu – một giọng điệu đặc biệt mang nhiều ý nghĩa khác nhau. Cậu chàng còn có tiếng ‘rù rù’ đặc biệt khi ngửi mùi hạt dẻ rang, thứ cu cậu mê mẩn.
Nó còn từng chơi bóng với tôi – nằm trên sàn dùng 4 chân đẩy qua đẩy lại quả banh cao su to với tôi đang ngồi cách nửa gian phòng. Và vào những buổi chiều hè chạng vạng, cậu ta như có mối liên hệ thân thiết với những giống loài yêu tinh lẩn khuất trong bóng tối: cậu cứ phóng qua phóng lại bãi cỏ chẳng vì gì cả, lao thẳng vào bụi cây tăm tối rồi bất thần nhào ra tóm lấy tôi từ chỗ phục kích. Sau đó cậu lại tàng hình lần nữa trước khi tôi kịp bắt lấy”.
Đáng tiếc là, chú mèo đã bỏ đi vào năm 1904 khi Lovecraft 14 tuổi, năm biến động nhất cuộc đời ông khi ông ngoại qua đời khiến gia đình mất đi phần lớn gia sản, Lovecraft và mẹ phải dọn ra ngoài và từ đó ông không thể nuôi mèo nữa. Để khỏa lấp nỗi trống vắng, ông hay chơi với mèo hàng xóm và trong nhiều bức thư gửi bạn bè, ông miêu tả chúng và ông như hội huynh đệ Kappa Alpha Tau (tránh nhầm lẫn với hội phụ nữ cùng tên thời nay).
H. P. Lovecraft yêu quý chú mèo ấu thơ không chỉ trong những bức thư (“Tôi vẫn khóc thương cho N**ger-Man già của tôi, vốn đã biến mất vào bóng tối nguồn cội năm 1904” – thư gửi bạn văn Vernon Shea), ông quyết định cho chú mèo của mình sống mãi trong tác phẩm “The Rats in the Walls”. Trong một bức thư gửi biên tập viên Edwin Baird, Lovecraft còn hào hứng: “I can assure you that Nigger-Man is (or was, alas!) a glorious and purring reality!” (ông chơi chữ rất vui, dịch mất hay nên các bạn có thể hiểu là “N**ger-Man nhà tôi tuyệt cú mèo!”).
Lovecraft yêu quý chú mèo đen của mình đến tận cuối đời, trong bức thư vào tháng 8 năm 1936 (ông mất tháng 3/1937), ông viết: “Trong hầu hết những giấc mơ của tôi, đó là tôi khi bé trong chiếc quần cụt, ở bên mẹ, ông ngoại, mèo N**ger-Man, và vài người nữa, tất cả còn sống”. Tuy nhiên, bất chấp tình cảm của ông dành cho chú mèo đen ấu thơ cùng những con mèo khác có vô tư như thế nào, Lovecraft vẫn bị thế hệ ngày nay chỉ trích và chế nhạo vì dùng N-word.
H. P. Lovecraft có phải kẻ phân biệt chủng tộc?
Một điều mà mọi người nên chấp nhận đó là đúng, Lovecraft là người phân biệt chủng tộc và bài ngoại. Trong thư gửi bạn, Lovecraft trình bày nhiều quan điểm thượng đẳng da trắng, thậm chí còn bênh vực hình thức xử tử công khai người da màu (lynching). Ông còn khen ngợi Hitler: “Tôi biết lão ấy là trò hề, nhưng tôi thích”. Nhà văn Ruthanna Emrys từng viết “Không đọc mấy lá thư của Lovecraft cũng là một cách chăm sóc bản thân”.
Không ai biết thái độ phân biệt này của ông từ đâu ra, có thể là môi trường nuôi lớn. Năm Lovecraft 3 tuổi, ba ông bị suy nhược thần kinh và phải vào viện tâm thần, Lovecraft chuyển về nhà ngoại là một gia đình rất giàu có (mà bạn biết người giàu TK19, 20 thế nào rồi đó). Nhưng dù bắt nguồn từ đâu, cũng khó mà bào chữa cho ông, bởi từ cuối TK19, N**ger đã là một từ xấu, có từ khác thay thế dễ nghe hơn là “negro” và “coloured” nhưng Lovecraft liên tục dùng N-word trong tác phẩm của mình.
Chẳng có chỗ nào để người ta có thể bênh vực “tách bạch giữa tác giả và tác phẩm” bởi ông công khai lẫn ẩn dụ rất nhiều chi tiết phân biệt chủng tộc trong tác phẩm. Thậm chí dù là người khai sinh ra cosmic horror, cách ông viết về nỗi sợ những sinh vật ngoại tộc cũng mang thái độ thù địch, kinh tởm hơn là kính sợ.
Cách đối mặt với di sản của Lovecraft
Quan điểm phân biệt chủng tộc của Lovecraft là thông tin gây sốc đối với nhiều người, thậm chí có những nhà văn da màu đã rất hâm mộ ông, ảnh hưởng từ tác phẩm của ông, đến nỗi họ chỉ có thể miêu tả cảm giác khi biết Lovecraft là kẻ phân biệt chủng tộc là “rất khó tả”. Cũng rất khó để loại bỏ hết cuộc đời và di sản Lovecraft bởi đối với thể loại kinh dị, đó giống như là “cắt mất một cánh tay. Cách tốt hơn đó là tìm hiểu căn bệnh, biết đâu sẽ cứu được cánh tay” – nhà văn người da màu Victor LaValle chia sẻ.
Có một cách hay nữa mà giới văn nghệ sĩ hay dùng đó là nếu nỗi sợ vũ trụ vô biên của Lovecraft là ẩn dụ cho thói bài ngoại của ông, thì hãy đem những sinh vật bóng tối ấy ra ngoài ánh sáng và đánh bại chúng. H. P. Lovecraft cũng chỉ là một con người (một người Mỹ da trắng đầu TK20) và con người ai cũng đầy khiếm khuyết, hậu thế chỉ còn cách đối mặt một cách thông minh và bảo vệ bản thân tốt nhất có thể.
