The Very Pulse of the Machine là tập phim thứ 3 của Love, Death + Robots Mùa 3, và là Tập 29 theo mình đánh số từ Mùa 1 tới giờ. Nội dung dựa trên truyện ngắn cùng tên của nhà văn Michael Swanwick xuất bản năm 1998. Phần mỹ thuật do Polygon Pictures – một studio của Nhật thực hiện. Nếu xem hết credit, bạn sẽ thấy tên của nhiều người Việt Nam làm modeler cho tập này.
The Very Pulse of the Machine là truyện ngắn đoạt giải Hugo năm 1999, nói về phi hành gia Martha Givelsen cùng đồng đội gặp tai nạn trên mặt trăng Io của sao Mộc. Với lượng oxy giới hạn, cô phải lê xác đồng đội sao cho về kịp trạm đổ bộ. Để giảm đau và có thể di chuyển trong thời gian dài không nghỉ, Martha phải tiêm mai thúy (những 2 lần) dù tác dụng phụ của nó là gây ảo giác.
Tới đây, cô bắt đầu nghe thấy tiếng nói xưng là mặt trăng Io, nó mượn giọng nói và dữ liệu ngôn ngữ của người đồng đội đã mất Burton để giao tiếp với Martha.
Tập phim cơ bản đã chuyển thể khá sát truyện gốc, có chăng là chồng chéo tình tiết để khớp với thời lượng ngắn, đồng thời bỏ qua đối thoại trong đầu nhân vật về tâm tư, quá khứ của cô. Câu chuyện này vốn rất trừu tượng, nên khi xem tập này, hãy hiểu rằng bạn đang xem cách diễn giải riêng của đoàn phim. Nếu muốn tìm hiểu thêm, Gấu Mèo khuyến khích bạn đọc truyện gốc hiện được đăng tải miễn phí trên Clarkesworld Magazine.
Giải thích The Very Pulse of the Machine
Không có cách hiểu chính xác cho câu chuyện này, lẫn câu trả lời rõ ràng cho mọi câu hỏi liên quan đến đoạn kết hay bản chất Io. Trong bài viết, Gấu Mèo chỉ cung cấp thông tin thêm cùng giải nghĩa một số chi tiết hiểu được qua câu chuyện gốc.
Về Io – Mặt trăng của Sao Mộc
Mở đầu tập phim, xe tự hành của Martha và Burton gặp sự cố phun trào núi lửa. Io vốn là mặt trăng có hoạt động địa chất mãnh liệt với các vụ phun trào núi lửa diễn ra thường xuyên, tuy nhiên bề mặt của nó lại lạnh giá. Đây là truyện viễn tưởng chứ Io không lý tưởng cho con người đặt chân lên thám hiểm tí nào.
Về giọng nói bí ẩn của Burton?
Chuyện sau đó thì ai cũng biết: Burton tử vong sau cú va chạm, Martha còn sống nhưng oxy còn ít, cô phải tiêm thuốc để đủ sức kéo xác đồng đội về trạm. Cô bắt đầu nghe giọng nói giống Burton, thế nên cô mới kiểm tra xem bạn mình có thực sự đã chết chưa. Về câu hỏi này, đến cuối tập phim bạn sẽ biết, Io đã truy cập vào phần não còn lại của Burton, học ngôn ngữ của cô và cất tiếng với Martha. Lý Io chỉ toàn trích dẫn thơ là vì sao? Đó là vì Burton yêu thơ, điều này giải thích trong truyện ngắn.
Những câu thơ xuất hiện khắp nơi. Tựa phim The Very Pulse of the Machine vốn là một câu trong bài thơ She Was a Phantom of Delight của nhà thơ Anh William Wordsworth, dành để ca ngợi vợ ông. Trong cảnh va chạm, một quyển sách rơi xuống có tựa đề Poems of Old Earth, tên tác giả Michael Swanwick. Thật ra, Swanwick có tập truyện ngắn Tales of Old Earth cơ, nhưng biên kịch chỉnh sửa một chút để thể hiện tình yêu thơ của một trong các nhân vật.
Hai câu thơ khi thân xác Burton choàng dậy cũng là trích dẫn từ The Prelude của Wordsworth, đây là tập thơ bán tự truyện và là tác phẩm lớn nhất cuộc đời ông.
Vì sao Burton di chuyển được?
Theo như trong truyện giải thích, bề mặt Io toàn là lưu huỳnh và Martha đã kéo lê cơ thể Burton bằng mảnh kim loại trên bề mặt đó suốt mấy chục tiếng đồng hồ, tạo nên hiệu ứng ba điện. Cơ bản thì Burton giờ đây như một cục pin được sạc đầy vậy, cộng với vết thương xuyên thủng não chứa đầy SO2, lạnh và dẫn nhiệt, giúp Io dễ dàng kết nối và điều khiển cô, kể cả nói chuyện. “Rất nhiều thứ ta có thể làm với dòng điện”. Về gần cuối truyện, Martha còn dùng Io để truyền thông điệp về trạm Trái Đất.
Lý do Martha bỏ xác Burton lại?
Sẽ không phải là lỗi của Martha nếu cô bỏ xác đồng đội lại mà về trạm đổ bộ, tình huống ngặt nghèo khiến cô phải làm thế. Nhưng Martha vẫn quyết định kéo theo bạn mình để “chứng minh bản thân không ích kỷ. Rằng cô biết nghĩ cho người khác. Rằng việc cô làm không có động cơ liên quan đến danh vọng và vinh quang. Nhưng đương nhiên, đó cũng là dấu hiệu của ích kỷ. Khao khát được mọi người biết đến là sống vì mọi người là thứ vô vọng”.
Theo như trong truyện, ở Martha có sự tự ti, lẫn chút cạnh tranh với đồng đội Burton. Đối với cô, Burton luôn chiến thắng còn Martha là kẻ thua cuộc. Thậm chí cô còn thấy rằng, trong tai nạn này, ít ra mình đã sống sót, vượt qua Burton. Nhân vật Martha có chiều sâu nhưng tiếc là trong thời lượng ngắn ngủi, biên kịch không thể khai thác hết được.
Tất cả có phải là ảo giác không?
Hai câu hỏi rằng tất cả có phải ảo giác không, và mục đích của Io là gì có thể đi đôi với nhau bởi chúng quyết định lẫn nhau. Về việc liệu Martha có phải chỉ đang “phê” hay không thì chắc đành để bạn đọc tự hiểu theo cách của mình. Nếu tất cả không phải ảo giác thì mục đích của Io cũng vẫn rất mơ hồ kể cả khi bạn đã đọc truyện. Có thể nó muốn hấp thụ những “khối thông tin” như Martha để “học”. Có thể trước Martha, Io đã hấp thụ nhiều thực thể rồi và từ dữ liệu thu được, dần dần nó có nhận thức.
Ở đây, căn bản tập phim cũng đặt ra vấn đề về bản chất của Io, quay lại câu hỏi tương tự như ở tập Beyond the Aquila Rift của Mùa 1, rằng Io tốt hay xấu, nó đang lừa Martha sớm đi tới chỗ chết, hay muốn xoa dịu cô và biến cô thành một phần của thứ to lớn hơn hiểu biết của loài người?
Trên hết, đây vẫn là một chuyến đi kỳ ảo, là đối trọng khá tương xứng với Fish Night của Mùa 1, cả hai tập phim này đều được chuyển thể kịch bản bởi Phillip Gelatt – đạo diễn kiêm tác giả đã đạt được giải Primetime Emmy nhờ khả năng biên tập tài tình của ông trong nhiều tập phim của Love, Death + Robots.
Đoạn kết của The Very Pulse of the Machine
Tập phim có đoạn kết đầy bí ẩn và cũng giàu chất thơ. Trong truyện lẫn phim truyền tải được, thì Io thuyết phục Martha nhảy xuống hồ sulfur, để Io hấp thụ cô, nhân đôi mô hình hệ thần kinh và cơ bản là Martha có thể sống, nhưng không phải về mặt vật lý, còn về thần kinh thì “có lẽ”, có lẽ thôi nhé. Nên Martha phải đưa ra lựa chọn, nhưng giữa tuyệt vọng chết ngạt và cơ hội là một phần của Io, có lẽ không khó để quyết định.
Vậy cuối cùng, Martha còn sống hay đã chết? Ta có thể mạnh dạn đoán là Martha đã vượt qua được và đang hòa làm một với Io. Sau khi cơ thể cô tan biến và gây nên vụ nổ rực sáng, ta có thể nghe giọng cô liên lạc với trạm Trái Đất “Earth station. Coming. This is Martha Kivelsen”. Trong truyện, tác giả chỉ kết bằng: “She jumped. Briefly, she flew.” (Cô nhảy. Một lát sau, cô bay.) – hai câu ngắn ngủi nhưng đầy tính hình tượng, và đó chính là đặc trưng cơ bản của ngôn ngữ nghệ thuật.
