The Banshees of Inisherin (2022) là một trong những tựa phim đáng chú ý cuối năm 2022, do đạo diễn kiêm biên kịch Martin McDonagh thực hiện. Vị đạo diễn người Ireland nổi tiếng với phong cách hài đen đã có nhiều tác phẩm nổi bật trong sự nghiệp, như In Bruges (2008), Seven Psychopaths (2012), Three Billboards Outside Ebbing, Missouri (2017). Với The Banshees of Inisherin (2022), McDonagh tái ngộ với chàng thơ của mình – Colin Farrell, cũng như viết tiếp câu chuyện về mối quan hệ chó mèo giữa Colin và Brendan Gleeson – hai người từng đóng cặp rất ăn ý trong phim hài đen In Bruges (2008).
The Banshees of Inisherin (2022) nói về cái gì?
Bối cảnh phim diễn ra trên hòn đảo hư cấu Inisherin thuộc đảo chính Ireland và bạn sẽ hiểu ngay khi xem phim. Đó là cộng một cộng đồng nhỏ, sống bình dị bằng nghề chăn nuôi, nông nghiệp. Tất cả mọi người dân đảo đều biết nhau và chiều chiều họ sẽ tụ họp tại quán pub nhỏ, tán chuyện, hát hò. The Banshees of Inisherin được quay tại hai hòn đảo nhỏ Inishmore (dân số ~ 700) và Achill (dân số ~2000) với khung cảnh thiên nhiên vừa hùng vĩ với núi đồi, hồ nước, vừa yên bình với những cánh đồng cỏ cùng bầy gia súc ú nu, lông xù. Inisherin được khắc họa yên bình như thế đấy, ai biết dưới vẻ xanh mát ấy là bao bi kịch.
Ấy là năm 1923, nội chiến trên đảo lớn Ireland vẫn căng thẳng, nhưng điều đó không làm dân Inisherin bận tâm mấy ngoài vài lần giật mình bởi tiếng súng nổ. Những người đơn thuần như Pádraic Súilleabháin (Colin Farrell) còn “chẳng biết họ đang đánh nhau vì cái gì”. Anh đâu biết rằng chẳng mấy chốc bản thân cũng sẽ vướng vào cuộc nội chiến riêng với ông bạn thân nhất – Colm Doherty (Brendan Gleeson).
Colm chỉ là đột nhiên không muốn chơi với Pádraic nữa thôi. Một ngày nọ khi Pádraic rủ sang đi pub, Colm chỉ lặng yên. Động thái như ghosting và “block” nhau này thật khiến người ta nghẹn cổ. Pádraic đương nhiên không chấp nhận nó một cách dễ dàng. Đối mặt với mất mát, người ta thường phủ nhận trước.
Ước muốn duy nhất của Colm, đó là Pádraic tránh xa mình ra để bản thân yên tâm sáng tác nhạc. Colm trải qua một cơn trầm cảm hiện sinh, đột nhiên tự vấn lại quãng thời gian mình sống trên hòn đảo này và khao khát muốn để lại di sản, thứ gì đó ý nghĩa hơn mấy cuộc chuyện gẫu vô vị với ông bạn “vô tri”. Chỉ là một ngày Colm nhận ra chơi với Pádraic không khiến ông phát triển xíu nào trên con đường âm nhạc.
Rồi mắc gì phải ông phải cắt cả ngón tay?
Do Pádraic cứ lẽo đẽo theo năn nỉ, Colm đã dùng đến chiến lược cực đoan nhất: cứ mỗi lần Pádraic cố nói chuyện với Colm, ông sẽ cắt một ngón tay và gửi đến nhà anh. Hành động tự hoại này thực chất rất vô lý và chẳng giúp ích gì hơn cho khả năng chơi vĩ cầm của Colm, nhưng ông vẫn làm. Đó có thể là vì ông sợ.
Trong một phỏng vấn với Deadline, Gleeson kể rằng McDonagh từng đề cập đến lý do cho nhân vật tự cắt tay. “Anh ấy nói rằng người làm nghiệp viết lách thường hay gặp ác mộng, hay giật mình giữa đêm sợ hãi rằng bàn tay này không còn cầm bút được nữa. Chúng ta sợ mất đi thứ giúp mình bộc lộ bản thân. Đối với người ca sĩ là giọng hát, diễn viên là trí nhớ; để nhớ thoại. Nếu một trong những thứ đó bị đe dọa, ta liên đới tất cả chuyện khác vào. Nên theo ý tôi, Colm quyết đánh liều tất cả để có được khoảng không gian riêng mà ông cho là hợp lý”.
Nói một cách khác, khi người nghệ sĩ không thể sáng tạo, họ cảm thấy bất lực với đôi tay mình. Việc cắt tay giống như Colm trút đi gánh nặng di sản. Ta sẽ thấy ông giải thích rất rõ ràng lý do đột ngột cắt đứt với Pádraic là nỗi ám ảnh phải sống một đời hoài phí, “Có mấy ai được nhớ tới vì sống tốt đâu, họ được ghi nhớ vì những thứ vĩ đại để lại”. Nhưng liệu Colm có kịp thực hiện cái di sản to lớn ấy không? Bằng cách đe dọa chặt ngón tay, Colm có thể viện cớ là tại Pádraic, thậm chí lôi kéo đồng minh như Sióbhan, em gái Pádraic ngăn anh mình kiếm chuyện với Colm. Tuy nhiên, đây chỉ là phỏng đoán của người viết dựa vào phỏng vấn trên.
Ngoài ra, về phần McDonagh cũng đã chia sẻ, “Anh ta [Colm] lấy thứ giúp mình sáng tạo nghệ thuật ra đe dọa. Điều đó có khiến gã trở thành nghệ sĩ không?”.
Vòng xoáy bi kịch: Sao nó lại thành ra thế này?
Vốn là đạo diễn chuyên làm phim hài đen, The Banshees of Inisherin của Martin McDonagh lại là một vở bi hài kịch. Ban đầu mọi thứ còn rất vui, chúng ta còn có thể cười vào mặt Pádraic vì bị bạn cho ra rìa cái tội nhạt nhẽo. Nhưng dần dần nụ cười ấy tiêu biến bởi vòng xoáy bi kịch mà Pádraic rơi vào.
Dù không thích phân tích phim theo kiểu giải nghĩa ẩn dụ này nọ, nhưng ở đây, một điều rõ ràng phải chỉ ra đó là mối quan hệ giữa Colm và Pádraic song hành cùng cuộc nội chiến Ireland kia. Có điều, đến cuối phim cuộc chiến đã gần kết thúc, nhưng mối quan hệ giữa Colm và Pádraic có thể sẽ không bao giờ lành.
Cái chết của con lừa nhỏ Jenny là thứ thúc đẩy Pádraic quyết định từ mặt Colm. Như ta đã biết, Pádraic là một người lương thiện và yêu động vật. Sự lương thiện của anh không phải nói suông. Anh rất yêu con lừa Jenny, đến mức Colm đã từng bắt lỗi “Anh nói suốt 2 tiếng chỉ là về thứ anh tìm thấy trong phân con lừa”. Pádraic luôn cho Jenny vào nhà và kể từ khi Siobhán rời đi, anh cho cả bầy gia súc vào nhà luôn. Hay dù ghét Colm thế nào và muốn trả thù, Pádraic vẫn không làm hại con chó của ông, bởi “Mày là thứ tốt đẹp còn sót lại của Colm mà”.
Nói đến đây, có thể thấy Pádraic không hẳn là một người nhạt nhẽo. Đối với một người yêu động vật mà gặp Pádraic, chắc hẳn sẽ xem anh là người thú vị, chắc anh sẽ có nhiều chuyện để nói. Cũng như Colm hay Siobhán, có thể Pádraic chỉ là chưa có người hợp gu hiểu anh. Nhưng vì đề cao sự tử tế hơn cố gắng vĩ đại, Pádraic sống tự nhiên đơn thuần và làm một người bạn trung thành, như những loài vật nuôi mà anh yêu mến vậy.
Người duy nhất hiểu và trân trọng sự tử tế của Pádraic là Dominic, cậu thiếu niên bị bố là cảnh sát bạo hành. Dominic có thể xếp vào “đáy xã hội” nếu xét về cái nết giao tiếp, nhưng trong thực tâm, cậu là người tốt. Có thể chẳng ai muốn ngồi chung bàn với cậu bé này, có thể Pádraic chỉ giao du với cậu để bù đắp nỗi trống vắng Colm, nhưng cậu bé này là người tốt và chỉ có người tốt mới nhìn ra lòng tốt trong người khác. Phim có nhiều chi tiết foreshadow số phận của Dominic mà khi nghĩ lại ta sẽ nổi da gà.
Cả Jenny và Dominic đều là những sinh linh lương thiện nhưng mang kết cục bi thảm. Nếu ví mối quan hệ Colm-Pádraic như nội chiến Ireland thì Dom và Jenny tượng trưng cho số phận của những người dân thường, chỉ muốn sống bình dị nhưng bị cuốn vào cuộc chiến và chết không vì lẽ gì.
Colm thật ra cũng không phải ghét bạn mình. Ông chỉ tha thiết muốn có không gian riêng đến mức đã hành xử cực đoan và đột ngột. Ông vẫn đỡ Pádraic dậy khi anh bị đánh, thật lòng hối hận về cái chết của Jenny, thậm chí còn có ý định làm lành với bạn… Chỉ là tất cả đã quá trễ. Colm để cái tôi của mình đi quá xa, hủy hoại tất cả và dường như mọi cuộc chiến đều hun đúc từ đây.
Siobhán, người khôn ngoan nhất phim, chọn cách rời đảo để tìm kiếm tương lai tốt hơn. Cô đứng suy nghĩ bên hồ, khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ chỉ càng làm nổi bật sự lẻ loi trong cô. Những con người trong The Banshees of Inisherin đều rất cô đơn, nhưng mỗi người có một cách giải quyết riêng.
Nhưng dù chọn cách gì, cũng đừng cắt ngón tay nhé. Nếu bạn mình có nhạt nhẽo và bạn muốn im miệng một thời gian, dọa bứt cọng tóc ném vào nó là được.
