Trước khi Speak No Evil (2024) phiên bản Mỹ ra mắt vào tháng 9 năm nay, hãy trải nghiệm trước bản gốc của châu Âu phát hành năm 2022. Tôi tin là việc xem phim gốc và biết trước kết thúc sẽ không “spoil” hay phá hoại cảm xúc khán giả muốn xem bản remake (vốn tôi cũng rất mong chờ ở diễn xuất của James McAvoy và Mackenzie Davis), bởi thông qua trailer, tôi đoán rằng bộ phim sẽ có nhiều thay đổi cho phù hợp với văn hóa Mỹ, thậm chí cái kết có thể khác hoàn toàn.
Cảm hứng thực hiện Speak No Evil xuất phát từ trải nghiệm thực tế của đạo diễn Christian Tafdrup. Khi đi du lịch tại Tuscany, Ý, gia đình Tafdrup gặp gỡ một cặp đôi người Hà Lan, tuy thân thiện nhưng có vẻ gì đó kỳ cục. Hai bên trò chuyện vui vẻ và dành kha khá thời gian với nhau. Khi quay về từ kỳ nghỉ, vị đạo diễn nhận được thư của cặp đôi trên, mời nhà anh tới chơi chỗ họ ở Hà Lan. Tafdruf cân nhắc lời mời một chút và quyết định từ chối, nhưng cũng mường tượng sẽ như thế nào nếu anh nhận lời và tới nhà những người mới quen này, đó trở thành tiền đề cho Speak No Evil.
Gia đình nhân vật chính Bjørn và Louise cũng đã cân nhắc lời mời từ gia đình Patrick – Karin, chỉ khác với Tafdrup là họ đã đồng ý và lái xe 8 tiếng tới vùng quê hẻo lánh Hà Lan, dành thời gian với những người lạ mà chưa biết hết về họ. Sau khi xem xong bộ phim và nhớ lại, khán giả sẽ nhận ra một loạt báo động đỏ ngay từ đầu, từ Patrick lẫn Bjørn, xác định số phận thảm khốc của họ, mà một phần tính cách thụ động, cả nể của hai vợ chồng đã đẩy họ vào đường cùng.
Patrick-Karina chậm rãi đẩy gia đình Bjørn, lẫn khán giả tới ngưỡng khó chịu và cuối cùng là bất lực. Khán giả có lẽ là những người bức bối nhất, bởi vì “Tại sao họ không chống trả???”. Bjørn và Louise để cho những người mới quen chiếm dần tiện nghi của họ, cho tới khi bản thân thật sự trần trụi, theo nghĩa đen. Patrick khéo léo chọn lựa con mồi qua thủ thuật hỏi xin ghế đơn giản. Mặc dù đồ đạc của con gái Agnes còn để trên đó, rõ ràng đó là cái ghế đã có người dùng, Bjørn vẫn nhường nó cho Patrick, khiến anh và gia đình trở thành kẻ dễ nuốt.
Speak No Evil – Tránh nói điều dữ
Thành ngữ “see no evil, hear no evil, speak no evil” xuất phát từ triết lý “tam không”, vốn ban đầu không nhắc gì tới “evil”, nó chỉ đơn giản là “không thấy, không nghe, không nói”. Về nguồn gốc lẫn ý nghĩa của câu thành ngữ có rất nhiều giả thuyết và tranh cãi, nên trong phạm vi bài viết này, tôi sẽ không đề cập tới vấn đề lịch sử mà chỉ bàn về ý nghĩa của nó ở mối tương quan với bộ phim.
Trong bối cảnh văn hóa và học thuật phương Đông, khi nghe tới “see no evil, hear no evil, speak no evil”, đa phần chúng ta đều hiểu nó ở khía cạnh tích cực, đó là không nhìn, không nghe và không nói những điều xấu xa, thậm chí còn có vế thứ tư là “do no evil” (không làm điều xấu). Đi sâu hơn vào triết lý này, có thể hiểu là hành động bịt mắt, bịt tai, bịt miệng , vốn là các thức nhận biết để nhường chỗ cho cái tâm tĩnh lặng, minh triết nhìn thấu bản chất thế giới.
Văn hóa phương Tây lại có cách hiểu trái ngược, mang tính mỉa mai hơn. Đối với họ, không nhìn, không nghe, không nói điều dữ là hành vi thoái thác, bàng quan với cái xấu đang lộng hành. Tránh nói điều dữ – bạn trung thành với ý niệm này đến nỗi im lặng, không dám lên tiếng nói ra bức xúc, không dám chỉ ra thứ trái khoáy trước mắt, bởi vì sợ bày tỏ “thái độ tiêu cực”. Đó chính xác là những gì vợ chồng Bjørn làm/không làm. Họ có phản kháng, nhưng không đáng kể. Thậm chí Karin còn gợi ý, “Nếu không hài lòng, mấy bạn có thể nói ra mà”, nhưng tất cả những gì cặp đôi làm là nín nhịn.
Speak No Evil (2022) mang lại bầu không khí ngột ngạt khá thú vị, bộ phim đưa vào những tình huống xã hội khó xử, như đi ăn không thanh toán tiền, chứng kiến cách dạy con bằng vũ lực, không muốn ăn nhưng không dám từ chối,.. một loạt tình huống khó có thể giải quyết được bằng cách “cất lên tiếng nói”. Hãy nhớ tới hình ảnh cái lưỡi, vợ chồng Bjørn-Louise có lưỡi mà như không, khác gì đứa trẻ câm nhà Patrick. Điều khủng khiếp nhất ở bộ phim đó là chúng ta nhận cảm giác của Abel, những gì cậu bé đã trải qua khi sống với Patrick-Karin.
Bộ phim đưa ra cảnh báo về hậu quả có thể xảy ra nếu ta yếu nhược và thiếu cảnh giác. Nhân vật chính có thể tránh được toàn bộ bi kịch nếu tuân theo lẽ thường “không tin lời người lạ và không nhận lời mời từ phương xa”. Họ đã tin vào trực giác và cân nhắc, cho tới khi bị tác động từ bạn bè, “từ chối bất lịch sự lắm”. Cộng với một chút thiếu thốn từ cuộc sống nhàm chán thường ngày, họ rơi ngay vào bẫy.
Một sự thật thú vị và có thể khiến bộ phim hợp lý hơn, đó là kịch bản ban đầu có một giáo phái trong vùng, gồm những gia đình như Patrick. Đoạn kết vốn có khoản 10 gia đình nạn nhân và họ bị tập hợp lại như một phần nghi thức. Tuy nhiên, vì đại dịch covid dẫn tới không thuê được nhiều diễn viên phụ, cái kết này đã bị bỏ qua. Nhưng nhờ vậy mà chúng ta có được kết phim đầy khốc liệt, thô ráp, tàn bạo này, thứ khiến tôi rất khó chịu và sợ hãi, nhưng cũng có phần bị nó thu hút.
Mong đợi gì ở bản phim của Mỹ?
Thông qua trailer từ hãng Universal, ta có thể thấy Speak No Evil (2024) sẽ “speak” nhiều hơn và có lẽ nhân vật chính không thụ động như bản châu Âu, dẫn đến bộ phim sẽ nhẹ nhàng hơn nhiều. Thế nên, như đã đề cập ở đầu bài, việc xem trước bản gốc sẽ không phá hoại được trải nghiệm cho những ai ngóng chờ bản remake. Bản thân tôi cũng sẽ đi xem phim này ngoài rạp mà không nhắm đến việc so sánh.