Sách điện tử và máy đọc sách có thể nói là một trong hai di sản lớn của thập kỷ vừa qua. Chiếc máy đọc sách Kindle đầu tiên được Amazon tung ra vào năm 2007 đã thay đổi ngoan mục cuộc chơi ngành xuất bản. Tiếp nối Amazon, các công ty trẻ tuổi thành lập vào năm 2009 như Kobo, Onyx cũng nhảy vào cuộc chơi máy đọc sách, phá thế độc quyền của người khổng lồ Amazon. Đến đây, người ta bắt đầu lo sợ đến một ngày tận thế của sách giấy, cùng các báo cáo đầy drama về những cửa hàng Barnes & Noble đóng cửa ở nhiều nơi.
Thế nhưng, sau 15 năm từ chiếc Kindle to kềnh càng đầu tiên ra mắt, sách giấy có chết không? Không. Doanh số bán sách in vẫn cao gấp 10 lần ebook, theo số liệu thị trường Mỹ. Sách giấy vẫn sống tốt và mạnh mẽ với tập khách hàng riêng. Có một cuộc chiến nhỏ giữa những người mê máy đọc sách và người yêu sách giấy mà theo mình thấy là hoàn toàn không cần thiết, cả hai đều có ưu và khuyết riêng.
Là một người ban đầu cũng cứng đầu cứng cổ với sách giấy, về sau đã trải nghiệm và tận hưởng lợi ích không chối cãi từ máy đọc sách, Gấu Mèo nhận ra hiện nay đa phần các bài viết so sánh đều có phần thiếu công bằng cho máy đọc sách, chủ yếu nghiêng về lợi ích sách giấy hơn. Bài viết sau đây sẽ so sánh và chỉ ra những thế mạnh và hạn chế của từng loại hình đọc sách, không bênh vực bên nào.
Kích cỡ luôn là một vấn đề
Máy đọc sách: Điểm tiện dụng dễ thấy nhất của máy đọc sách đó là khả năng lưu động của nó. Điều này phát huy hiệu quả cho những người ưa phải di chuyển hoặc trong kỳ nghỉ dài, bạn không cần phải đóng gói nhiều cuốn sách yêu thích nữa mà tất cả có thể lưu trữ trong một chiếc máy duy nhất. Gấu Mèo là người thường đọc cùng lúc nhiều tựa sách trong một khoảng thời gian nên đây là điểm cộng lớn. Bạn không còn phải lo chán hoặc cô đơn vì luôn có những quyển sách bên mình.
Sách giấy: Cũng ổn thôi nếu bạn chỉ cần đọc mỗi lần 1-2 quyển sách và chúng không quá dày. Với những mọt yêu sách thì việc nhét sách vào túi, ba lô cùng một số vật dụng chen chúc khác có thể gây xót xa vì khả năng hỏng bìa, nhăn giấy cao.
Còn nói về việc lưu trữ, sở hữu một kệ sách lung linh cũng hay đấy, nhưng đối với những người ở trọ, khi cần chuyển nhà thì sách luôn là thùng nặng nhất. Còn đối với người định cư cố định, có lẽ sẽ phải dành thời gian để lai chùi thường xuyên kệ sách, bạn sẽ nhiên bởi lượng bụi tích tụ chỉ sau một thời gian ngắn đấy. Tuy nhiên, đối với Gấu Mèo, việc lôi từng cuốn sách ra lau chùi cũng rất là healing, nên đây cũng không hẳn là cản trở quá lớn.
Tư thế đọc sách nào dễ thở?
Máy đọc sách giải phóng người đọc khỏi suy tư về cột sống. Ôm một cuốn tiểu thuyết bìa cứng dày 1290 trang, chui trong góc và lật từng trang, nghe lãng mạn và fancy đấy. Mọi thứ đều ổn cho đến khi đốt sống cổ của bạn bắt đầu rên rỉ. Nhưng bạn không thể nâng quyển sách cao hơn một chút vì nó nặng quá? Đừng lo, vị cứu tinh đã đến. Kích cỡ gọn nhẹ của máy đọc sách giúp bạn êm ái nằm xuống giường, nằm nghiêng một bên, thoải mái tận hưởng buổi tối đọc yên bình sau một ngày làm việc mỏi nhừ.
Những khi đọc sách giấy, các bạn nên chú ý, nếu cần đọc rõ hơn thì hãy đưa sách gần mắt hơn thay vì đưa đầu gần sách. Đây gọi là tư thế con rùa, trông không đẹp và còn gây áp lực lên cổ và lưng. Khi ngồi đọc, tốt nhất tìm điểm tựa lưng, kê gối dưới tay cầm sách để nâng độ cao và đỡ mỏi. Cơ bản là tư thế đọc sách càng thẳng càng tốt (mặc dù rất chán).
Chi phí bỏ ra cho sách điện tử và sách giấy
Nói về chi phí cho sách điện tử và sách giấy, hẳn bạn đọc Việt Nam có thể cảm nhận rõ rệt hơn. Do cách trở địa lý, việc mua một quyển sách giấy trên Amazon trở nên đắt đỏ hơn bao giờ hết bởi phí ship còn cao hơn giá sách. Đối với người dùng ở US, chi phí không hẳn là vấn đề lớn vì giá sách giấy và bản Kindle chỉ chênh nhau tầm $3-$5. Người dùng Việt Nam nếu thường xuyên đọc ngoại văn nhưng không thể mua, không tìm được đơn vị order thì phiên bản Kindle có lẽ là lựa chọn khả dĩ.
Hiện nay có nhiều trang web chia sẻ ebook miễn phí với đủ định dạng, đơn cử như PDF Drive, Project Gutenberg, PDFBookWorld, Many Books, ebook3000… Các bạn có thể tải sách định dạng MOBI hoặc EPUB, sau đó dùng phần mềm Calibre để chuyển sách vào thiết bị. Hạn chế đọc định dạng PDF trên mọi thiết bị điện tử, kể cả máy đọc sách vì chữ vẫn rất nhỏ.
Tuy nhiên, đối với máy đọc sách, bạn sẽ phải gọi là bỏ ra chi phí ban đầu, khoảng hơn 2tr cho một máy đọc sách mới dòng căn bản nhất. Đồng thời, nếu muốn đọc sách tiếng Việt, bạn sẽ có ít lựa chọn ebook hơn do ở Việt Nam chưa kinh doanh ebook song song với sách in nên khi một tựa sách mới ra, chỉ có duy nhất lựa chọn sách giấy. Ebook tiếng Việt ở VN vẫn còn là taboo vì phần lớn được chia sẻ lậu, ảnh hưởng doanh số của nhà xuất bản nên thường xuyên bị báo cáo dỡ bỏ.
Máy đọc sách có gây hại mắt không?
Thật sự thì đọc sách trên giấy hay máy, mắt bạn vẫn bị mỏi, mờ, nhức đầu. Thế nên, mấu chốt ở đây là điều độ. Hãy đọc sách trong một khoảng thời gian ngắn nhất định, ở khoảng cách hợp lý (ví dụ nguyên tắc 20-20-20) rồi cho mắt nghỉ ngơi, tập một vài bài tập thể dục cho mắt, sau đó bạn có thể tiếp tục đọc.
Có một mối quan ngại dấy lên trong cộng đồng đọc và là điểm khiến người ta bác bỏ sách điện tử, đó là ánh sáng màn hình của nó liệu có gây hại mắt? Nó cũng dùng màn hình LCD với đèn LED mà? Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu đã trấn an rằng, các máy đọc sách sử dụng màn LCD đời mới với độ phân giải cao hơn và thời gian tải lại nhanh hơn, gây ít vấn đề về mắt.
Đồng thời, dàn đèn LED trong máy tỏa sáng đều trên màn chứ không hướng thẳng tới mắt người như màn điện thoại và máy tính, lại còn có thể điều chỉnh tự động theo điều kiện ánh sáng tự nhiên, giúp người đọc không bị khô mắt. Đối với sách giấy, các bạn nên đảm bảo đọc ở điều kiện đủ sáng, đừng cố đấm đêm khuya tắt đèn, trùm mền, bật đèn bàn đọc sách nhé.
Thể loại sách thế mạnh của từng loại hình đọc
Đầu tiên, phải công nhận một điều rằng lật một cuốn sách giấy sẽ dễ dàng hơn sách điện tử. Hãy tưởng tượng thế này: Bạn đọc một cuốn sách nghiên cứu dày 500-700 trang trên máy đọc sách, tuy đã highlight và note kỹ càng những điểm bạn thấy rằng quan trọng, nhưng đến một thời điểm nào đó, bạn mang máng nhận ra vài chi tiết ở vị trí nào đó trong sách mà bạn chưa đánh dấu có điểm cần tham khảo.
Bạn sẽ làm thế nào đây? Nếu đang cầm trong tay một quyển sách in, hẳn bạn đã dễ dàng lật thật nhanh và vô tình mắt rà trúng vào trang cần tìm. Đối với máy đọc sách, có khi bạn sẽ khổ sở lướt qua hàng chục trang, hoặc bấm vu vơ vào mục lục, hy vọng chụp được chi tiết đang lẩn trốn. Tựu chung lại, sách giấy giúp bạn hình dung vị trí thông tin dễ hơn. Đối với những người phải viết luận án, nghiên cứu nhiều sách cùng lúc thì lật từng chồng sách hóa ra lại dễ hơn phải quẹt màn hình.
Ngoài ra, một số sách máy đọc không thể mang lại trải nghiệm tốt bằng sách giấy. Artbook (sách tranh) là địa hạt thống trị, là niềm tự hào của ngành in. Dù hiện nay đã có dòng máy đọc sách màu, nhưng làm sao bằng được cảm giác cầm trên tay quyển artbook to dày, màu sắc bắt mắt, sao so được với cảm giác chạm tay vào từng bức tranh, tưởng như kết nối được với linh hồn họa sĩ? Theo trải nghiệm của Gấu Mèo, máy đọc sách lý tưởng nhất cho đọc tiểu thuyết, hoặc lần đầu đọc nên chỉ cần đọc một lèo, chưa cần lật tới lật lui nhiều.
Khả năng tập trung và ghi nhớ thông tin
Trong nhiều buổi khảo sát và phỏng vấn các đối tượng đọc sách trẻ, các bạn bạn cho rằng bản thân ghi nhớ thông tin lâu hơn khi đọc sách giấy. Họ có thể đọc chậm, nhưng nhớ lâu. Máy đọc sách giúp các bạn đọc nhanh hơn, nhưng dễ quên thông tin, quãng tập trung ngắn. Nhiều người báo cáo khi sử dụng máy đọc sách, số lượng sách họ đọc được tăng gấp nhiều lần, nhưng chưa có kiểm chứng về lượng kiến thức họ ghi nhớ được.
Ở đây có lẽ còn tùy theo trải nghiệm cá nhân, bởi khả năng Gấu Mèo tiếp nhận thông tin và tập trung đọc sách ở cả hai loại hình là như nhau. Thậm chí, mình còn thấy máy đọc sách giúp mình đọc nhiều hơn và không bị gián đoạn bởi những rườm rà trong vị trí ngồi, dễ mang theo, cùng một số ưu điểm đã nêu ở trên. Thế nên, các bạn cũng nên dựa theo trực giác, trải nghiệm của mình để chọn ra hình thức đọc tốt nhất.
Lời kết
Không cần phải “dìm” thì máy đọc sách cũng không thể nào giết chết được thị trường sách in. Thế nên, những tranh cãi nổ ra phân biệt giữa sách giấy và sách điện tử về cơ bản là vô nghĩa. Tựu chung lại, chúng ta đều đọc mà đúng không? Những câu chuyện hay vẫn được truyền tải và đó là điều quan trọng nhất.
