M3GAN (2023) là phim kinh dị khoa học viễn tưởng do Universal Pictures phát hành, sản xuất bởi Jason Blum và James Wan. Kịch bản phát triển bởi Akela Cooper, dựa theo câu chuyện do Akela và James Wan đồng tác giả. Phim nhận được nhiều phản ứng tích cực từ giới phê bình và khán giả hơn dự kiến ban đầu.
M3GAN (2023) nói về thảm họa người máy mang trí tuệ nhân tạo. Gemma, chuyên gia phát triển người máy tại một công ty đồ chơi lén phát triển một sản phẩm công nghệ cao mà không có sự cho phép của công ty. Dự án nhanh chóng bị phát hiện và hủy bỏ. Thế nhưng, Gemma có thôi thúc hoàn thiện M3gan lần nữa để thay cô làm nhiệm vụ mà cô chưa sẵn sàng: chăm sóc Cady, đứa cháu ruột gọi cô là dì hiện đã mồ côi sau khi cha mẹ qua đời vì tai nạn giao thông.
Nội dung phim có thể gây lo ngại về một tác phẩm dễ đoán, về chủ đề nói hoài nói mãi mấy chục năm nay. Thế nhưng, M3gan (2023) truyền tải thông điệp về một vấn nạn đã cũ không theo lối sáo mòn. Kịch bản trình bày có lớp lang, từ tốn và tiết chế tốt để không nặng giáo điều. Bài học các phụ huynh cần nhận ra trước khi trao cho đứa con dưới 10 tuổi chiếc điện thoại được thể hiện qua quá trình phát triển của nhân vật Gemma.
Điều tàn nhẫn của Gemma nằm ở đoạn quảng cáo cho M3gan: “M3gan sẽ giúp bạn chăm lo những điều nhỏ nhặt, để bạn dành thời gian cho việc có ích”. Không phải con cháu chúng ta nên là thứ quan trọng nhất sao? Chăm lo cho sự phát triển của chúng không phải việc có ý nghĩa ư? Gemma là người mẹ bất đắc dĩ, cô không có kỹ năng và quyết định nhét vào tay cháu mình một con robot thay vì sự hiện diện cần thiết của mình.
M3GAN (2023) truyền tải nỗi sợ không theo khuôn mẫu thường thấy. M3GAN không có những màn hù dọa bằng jumpscare hay các thủ pháp phổ biến, những cảnh hành thích cũng không thấy rõ nên khó gọi là slasher, nó cũng chỉ được rate PG-13. M3GAN mang lại nhiều suy ngẫm hơn và từ những suy ngẫm ấy ta mới thấy sợ và đặt câu hỏi về con đường nhân loại đang bước đi.
Thế giới vẫn chưa sẵn sàng cho một M3gan
Ngay từ khi ra mắt trailer, M3gan đã được liên hệ với những con búp bê nổi tiếng khác như Chucky hay Annabelle. Đương nhiên những so sánh đó chỉ mang tính giải trí. M3gan ra đời bởi cách thức hoàn toàn khác, vận hành theo cơ chế khác và trải nghiệm của nó về thế giới rất đáng để ta quan tâm.
Có thể nói M3gan là Frankeinstein phiên bản công nghệ cao. Gemma bị thôi thúc tạo ra M3gan lần nữa trong một đêm. Trái ngược với câu chuyện gothic TK19, M3gan mang vẻ ngoài đẹp đẽ, nhưng lộ trình phát triển và hành động của M3gan vẫn sẽ gây kinh hoàng cho loài người không khác gì con quái vật của Frainkeinstein. Nhưng cũng như con quái vật ấy, M3gan không nên được nhìn nhận đơn thuần là thế lực ác ma mà có nhiều điểm đáng thông cảm.
M3gan có nhiều điểm tương đồng với một đứa trẻ (như Cady). Dù có khả năng tổng hợp thông tin từ nguồn dữ liệu khổng lồ và cho ra những câu trả lời thông minh, cơ bản M3gan vẫn do con người tạo ra (sinh ra) và trải qua quá trình tự học hằng ngày. Vì phim có yếu tố hư cấu (nhưng ai biết sau này nó có còn là hư cấu?) nên M3gan có khả năng cải thiện bản thân một cách tinh vi, đến mức giành được quyền làm chủ cho riêng mình. Chuyển biến quan trọng của M3gan đó là khi nó học về cái chết.
M3gan dường như trải qua một cơn khủng hoảng hiện sinh thầm lặng, biểu hiện qua hình ảnh trầm ngâm khi nhìn thấy một con bướm qua cửa kính. Con bướm tượng trưng cho đời sống phù du, chúng mỏng manh và loài sống lâu nhất chỉ được khoảng 1 năm. Đó là lần đầu tiên M3gan không nghe tiếng Cady gọi và sốt sắng đáp lại như một con robot.
Gemma, người tạo ra M3gan về cơ bản là “mẹ” của nó. Cô “sinh ra” Gemma để chăm sóc cho một đứa trẻ khác yếu đuối và thiếu kỹ năng sinh tồn hơn, có thể gọi là một đứa em. Trong những gia đình có nhiều hơn một đứa con, đứa con trưởng vô tình gánh thêm trách nhiệm trông giữ em mình, trong khi bản thân cũng đang ở độ tuổi bỡ ngỡ về thế giới.
M3gan là “đứa con trưởng” như thế, chỉ khác là trí thông minh của nó khiến mọi thứ vượt khỏi tầm kiểm soát. Gemma công nhận bản thân cẩu thả khi lập trình M3gan, như nó đã trách cứ, “Cô cài đặt cho tôi mô hình học tập mà chính bản thân còn không hiểu được và mong tôi tự hiểu lấy”. Nghe quen chứ? Nói cách khác, mối quan hệ giữa Gemma và M3gan chính là biểu hiện của mối quan hệ cha mẹ-con cái độc hại ngoài đời thực. Các cặp cha mẹ có thể sinh ra một đứa con khi chưa sẵn sàng và đẩy đứa trẻ ấy vào cảnh bối rối, nó có thể diễn giải sai lệch, hoặc cực đoan một số vấn đề và dẫn đến khả năng nổi loạn, căm hờn như M3gan.
Ngay sau khoảnh khắc chiêm nghiệm về sự sống cái chết ở đời, M3gan đã được nếm trải ngay nỗi kinh hoàng của nó. Kết hợp với giao thức được cài đặt là bảo vệ Cady, M3gan bắt đầu sa vào con đường của tử thần. M3gan có nhiều câu hỏi đặt ra nhưng không chắc có ai trả lời được. Những câu đối đáp của nó khiến ta phải suy nghĩ rất nhiều. Xét về khía cạnh nào đó, M3gan thật sự là đứa trẻ cần được điều hướng, nhưng tiếc là không ai làm điều đó cho nó mà đặt vào nó trọng trách khác.
Cảnh phim đáng sợ nhất và người viết tâm đắc nhất có thể là cảnh M3gan trừng trị Brandon (đoạn này đã có trên trailer). Dù hành động nhân vật trong cảnh đó mang tính gợi nhắc thôi nhưng cũng đủ khiến người xem liên tưởng đến những phim phái nữ báo thù. Đó là cảnh bạo lực rõ ràng duy nhất trong phim, thể hiện sức mạnh của M3gan và sự trỗi dậy của nó.
Hiểm họa khi cho trẻ tiếp xúc với thiết bị điện tử từ nhỏ
Cady rõ ràng là hình ảnh một đứa trẻ được tiếp xúc với công nghệ từ nhỏ, một phần do sự hời hợt của người lớn. Niềm say mê của Cady dành cho M3gan chẳng khác gì các em nhỏ đối với điện thoại thông minh. Phim đã dùng cách phóng đại (hoặc không hề phóng đại) thái độ của Cady khi bị tách khỏi M3gan để tái hiện cách trẻ em thời nay phản ứng khi bị tước đi thiết bị điện tử. Khi nhận ra những bất cập hoặc lắng nghe lời cảnh báo từ các nguồn thông tin, các phụ huynh lại nóng lòng sửa sai bằng cách ‘cắt cơn’ đột ngột. Đứa trẻ vốn đã quen với chiếc máy kỳ diệu ấy giờ chẳng khác gì con nghiện, chúng sẽ phản ứng dữ dội.
Điều đáng sợ là trong giai đoạn điên cuồng nhất Cady phát triển hành vi ‘lươn lẹo’, có dấu hiệu thao túng để được gặp lại M3gan. Có thể mỗi người sẽ có cảm nhận khác nhau nhưng với người viết, câu nói của Cady dường như thể hiện điều ấy “Cháu trở nên điên khùng vì Megan. Bạn ấy luôn biết nói những điều cháu muốn nghe. Nhờ dì tạo ra bạn ấy rất hay. Cho cháu gặp lại bạn được không?”. Bạn sẽ giật mình khi nhận ra, cách Cady nói chuyện cũng là cách những đứa trẻ ngoài đời thực năn nỉ để được ba mẹ cho chơi điện thoại hay máy tính bảng.
Một lần nữa, phim trình bày vấn đề mượt mà, không cần lên gân. Diễn viên nhí Violet McGraw có màn trình diễn xuất sắc cho vai Cady. Ở thời điểm nào đó, ta thấy khó thông cảm cho cô bé, nhưng nếu soi xét dưới cái nhìn khoan dung hơn, ta thấy dễ hiểu cho hành động của Cady. Phim After Yang (2022) cũng có chủ thể là bot với trí tuệ nhân tạo dạy trẻ thay cha mẹ nhưng nhẹ nhàng hơn, trong đó cô bé Mika cũng có thái độ vùng vằng như thế khi không có Yang. Tuy hai thể loại phim khác nhau, nhưng tình cảm của hai cô bé con người dành cho robot của mình là như nhau. Đó là hệ quả xảy ra nếu bạn để cho máy móc, hoặc ai đó không phải máu mủ gắn bó với con mình hơn.
M3GAN (2023) tạo mối liên kết âm thầm giữa hai dì cháu. Thoạt nhìn có vẻ như họ sẽ có quãng thời gian khó khăn bên nhau, nhưng trong Cady ánh lên niềm hứng thú với công nghệ và năng khiếu ứng dụng chúng hệt như dì mình. M3GAN đã được bật đèn xanh cho phần hậu truyện hứa hẹn ra mắt năm 2025, biết đâu khi đó Cady có thể là trợ thủ cho Gemma?
