Phim tài liệu ngắn dài 4 tập MerPeople vừa ra mắt trên Netflix hôm 23/05/2023 và đây là một trong số những phim tài liệu người viết mong chờ từ đầu năm tới giờ. Nghề làm nhân ngư đã có mặt từ thập niên 60 nhưng đến nay mới có phim tài liệu chỉn chu về cuộc đời và tranh đấu của họ. Đây là một đề tài thú vị bởi không phải ai cũng biết đến nghề nghiệp lạ lùng này và chẳng mấy khi các nhân ngư được kể về công việc với cả thế giới.
Nghề nhân ngư là gì?
Nghề nhân ngư hay trình diễn nhân ngư bắt đầu từ những năm 1960 ở công viên suối Weeki Wachee, Florida. Ban đầu, các diễn viên không đeo đuôi cá mà chỉ mặc đồ tắm và lặn xuống, biểu diễn qua tấm kính cho khách tham quan xem. Nó tương tự đồng diễn dưới nước ở Olympic, chỉ khác là người cá thì phải lặn xuống đáy nên họ phải có kỹ thuật lấy hơi, giữ hơi từ các ống khí, đồng thời biểu cảm xinh đẹp dưới nước, tương tác với khách qua kính.
Về sau, người ta mới bắt đầu đeo đuôi vào và màn trình diễn trở nên huyền ảo hơn bao giờ hết nhưng cũng rất nguy hiểm. Thế nhưng người ta vẫn có cách và nó trở thành một môn nghệ thuật với chiếc đuôi ngày càng được cải tiến, tỉ mỉ hơn, thật hơn, nhiều chất liệu hơn. Hiện tại, một chiếc đuôi silicon sản xuất thủ công có giá từ $2,500 trở lên.
Các nhân ngư thường được đặt show diễn tại các thủy cung, hội chợ, tiệc lớn nhỏ,… trình diễn cho trẻ em lẫn người lớn. Họ cũng có một cộng đồng lớn thường xuyên tổ chức hội nghị, thi tuyển, sản xuất… chuyên nghiệp.
Hiện thực nghiệt ngã
Xin nói trước là, trước khi xem phim tài liệu này, các bạn nên lên Instagram, TikTok… tìm clip về các nhân ngư để xem trước, để đắm chìm trong vẻ đẹp và niềm vui hiển hiện trên gương mặt họ, trước khi bị thực tế phũ phàng mà phim sẽ đập vào mặt.
Bộ phim mở đầu mà không cần chào hỏi bằng những màn bơi lội duyên dáng, hay tình yêu nghề tha thiết của các nhân ngư, mà thay vào đó là câu chuyện của nàng tiên cá Sparkles ở Arkansas. Nàng tên thật là Brittany và là cô tiên cá lẻ loi ở Little Rocks, Arkansas – nơi không có cộng đồng nhân ngư lớn mạnh, cũng như cơ sở để tập luyện. Sparkles phải đi làm nghề tay trái để chi trả cuộc sống và dành dụm từng để theo đuổi đam mê nhân ngư, bao gồm mua trang thiết bị và di chuyển đến bang khác thử vai, dự hội nghị.
Thỉnh thoảng, khi được đặt show trong khu vực, thường là tiệc hồ bơi cho trẻ em, Sparkles vẫn hết mình với công việc, nhưng cô cũng thẩm thấu nỗi buồn rằng, niềm vui này, trải nghiệm này chưa đủ thanh toán hóa đơn. Thế nhưng, Sparkles không nản lòng mà phấn đấu luyện tập ngày càng tiến bộ. Cô vấp phải thất bại, lo âu, tai nạn nghề nghiệp nhưng không chùn bước dù lắm lúc sắp bật khóc tới nơi.
Ranh giới giữa thực và mộng
Khi xem MerPeople, mình cảm nhận một nỗi buồn man mác, dường như siêu thực. Những con người này, họ đang cố hiện thực hóa một hình tượng thần thoại và với điều kiện kỹ thuật hiện nay, họ đúng là trông như những nàng tiên cá, nam nhân ngư thực thụ. Nhưng chẳng mấy ai sống được với nghề này toàn thời gian cả.
Trong bộ phim cũng đã đề cập. Chuyện làm 2-3 công việc để trang trải là bình thường. Người nổi tiếng nhất như Eric Mertailor cũng thế chấp hết tài sản để xây dựng thủy cung riêng, vừa thực hiện ước mơ của mình, vừa tạo công việc cho các nhân ngư khác. Hay The Blixunami bị gia đình chối bỏ, không có nghề nghiệp hay nơi ở ổn định, sống nay đây mai đó.
Trong khi các nhân ngư trẻ kể về tình yêu nghề cùng những khó khăn tài chính, các nhân ngư đời đầu xuất thân từ Weeki Wachee lại có cái nhìn thơ mộng hơn khi nhìn về quá khứ. Thứ đáng phàn nàn duy nhất là các bệnh về xoang, tai khiến họ bỏ nghề. Đối với họ, dòng suối tự nhiên ở Weeki Wachee là thứ linh thiêng, bơi trong dòng nước đó khác với bơi trong bể và hồ tư nhân đầy clo.
Weeki Wachee luôn vẫy gọi họ trở về cho dù tất cả đã tứ tán bốn phương và không còn làm nhân ngư nữa. “Đó là tiếng gọi nhân ngư. Một lần làm nhân ngư, cả đời làm nhân ngư”. Những cụ bà ấy dường như còn sống trong giấc mộng cổ tích, nơi họ thật sự là tiên cá và đời sống trần tục này chỉ là tạm thời. Một khi nghe được tiếng gọi, sẽ một lần nữa hóa nhân ngư mà nhảy xuống dòng suối đó, bơi đến vương quốc kì bí nơi họ thuộc về.
